Vũ Thế Phan (danlambao)
“Trải qua một cuộc bể dâu”
Câu thơ còn đọng nỗi đau nhân tình.
(Tố Hữu: Bài ca mùa xuân 1961)
Tôi không có ý định tiếp tục có cái nhìn khác…thường về Tố Hữu, nhưng đúng 24 giờ sau khi cho đăng phần 1 bài này, bạn bè cho tôi biết ở VN đã có người «dám» sửa thơ Tố Hữu, nhất là hai câu cuối của bài Vú Em:
Ta thấy nàng nghiêng mình rũ rượi
Gục đầu thổn thức trong bàn tay...
Bạn ơi, nguồn thảm sầu kia bởi
Số phận hay do chế độ này ?
thành:
Ta thấy nàng nghiêng mình rũ rượi
Gục đầu thổn thức trong bàn tay...
Biết chăng ai đó say chằn gối
Có kẻ đêm nay nước mắt đầy.
Hai câu cuối trong bản gốc là một câu hỏi mang tính khẳng định sâu sắc rất Tố Hữu, tóm tắt nỗi khổ tâm, niềm oán hận của một người mẹ đành lòng bỏ lại đứa con ruột của mình trong đói lạnh để nâng niu bú mớm con của chủ nhân (chứ không phải con của đầy tớ nhân dân). Tôi chịu bài Vú Em không chỉ tại nó hay ở ý tưởng, ở cấu từ rất phù hợp với thời chống Pháp, rồi chống Mỹ-Ngụy kíu nước mà đối với cá nhân tôi, hai câu cuối trong nguyên tác (5-1938) đúng là Một Lời Tiên Tri đã và đang ứng nghiệm thật khít khao vào hiện tình đất nước ta chẳng kém gì “sấm Trạng Trình”.
Bốn câu trong đoạn cuối bài Vú Em, tôi tin sẽ tiếp tục có giá trị tiên tri vào mọi chế độ, mọi xã hội bất luận dưới dạng kinh tế tư bản hoặc dưới dạng kinh tế thị trường còn đuôi hay đứt đuôi. Do đó tôi buộc phải đưa bản scan dưới đây lên để các soạn giả nào đã “dám” sửa thơ Tố Hữu - “nhà thơ hàng đầu của thế kỷ XX”, nên “xét lại” phong cách ca hót của mình.
Vú em, Thơ Tố Hữu - Tác phẩm chọn lọc,
dùng trong nhà trường, trang 26 - nxb Giáo Dục Giải Phóng, 1974)
(Sao Thụy: Hình tượng người phụ nữ trong thơ Tố Hữu)
Hội Liên Hiệp Phụ Nữ VN, 22/10/2009
http://hoilhpn.org.vn/newsdetail.asp?CatId=98&NewsId=12465&lang=VN
Xin nhắc lại, bài Đường Sang Nước Bạn có mặt trong tập Gió Lộng, ấn bản thứ nhất in năm 1961 tại Hà Nội. Tháng 2 năm 1979, tình nghĩa môi răng Việt-Tàu ngủng ngẳng cắn xé nhau toé máu, bài trường thi tuyệt diệu Đường Sang Nước Bạn biến mất trong Gió Lộng được tái bản năm 1980 và các ấn bản kế tiếp cho đến khi Tố Hữu về vườn và qua đời năm 2002. Xưa, trường hợp này văn trên giấy gọi là “đục”, nay văn trên “Nét” gọi là “bóc”. Ngày 18 tháng 5 năm 1979, nhà thơ Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (phó thủ tướng) Tố Hữu có lời tuyên bố trong Đại sứ quán CHXHCN-VN tại Paris: “Nếu nói rằng năm 1975 chúng ta (cs) thắng Mỹ là nói sai. Đúng là năm 1975 chúng ta đã thắng Mỹ và…Trung Quốc.”. (1)
Để “cẩn tắc vô áy náy”, tôi đã chụp hình được sáu nơi có hai câu bị / được sửa đổi nêu trên. Muốn biết gồm những ai khác - ngoài tác giả Sao Thụy, đã bạo gan tẩy rửa Tố Hữu, bạn đọc chỉ việc Gu-gồ “Biết chăng ai đó say chằn gối” là mọi sự sẽ rõ ràng.
Tố Hữu là nhà thơ mang “ơn Đảng đời đời” nên nguyện trọn kiếp:
“Vì Đảng” trong mọi tình huống, dẫu hơn ai hết ông đã thấy rõ bộ mặt thật của Đảng Cộng Sản Việt Nam “vĩ đại” nói riêng: Sau 30-04-1975, đặc biệt dúm đảng viên chóp bu “thần thánh trong chiến tranh” như ông hoàn toàn hiện nguyên hình là “quỉ ma trong thời bình”, xem ra còn phàm tục gấp mười mọi phàm tục của dân đen.
“Vì Cách Mạng” do đó “sống vì cách mạng, anh em ta, chết vì cách mạng, chẳng phiền hà”, “vui vẻ chết như cày xong thửa ruộng”. Dẫu cái lý tưởng cách mạng Mác Lê-Nin xương chất thành núi, máu chảy thành sông, ông hiểu rõ thực chất chỉ là “dịch chủ tái nô”, xem ra còn tệ lậu, bệ rạc, áp bức hơn hẳn thời thực dân, đế quốc. Vậy mà ông đã chọn cách giữ im lặng đến cuối đời hầu không bị mang tiếng mất… lập trường cộng sản !
“Vì lãnh tụ”:
“Hoan hô Xta-lin
Đời đời cây đại thọ
Rợp bóng mát hoà bình
Đứng đầu sóng ngọn gió !
Hoan hô Hồ Chí Minh
Cây hải đăng mặt biển
Bão táp chẳng rung rinh
Lửa trường kỳ kháng chiến !
Việt Nam có Bác Hồ
Thế giới có Xta-lin.
Việt nam phải tự do
Thế giới phải hoà bình !”
(Tố Hữu: Bài ca tháng mười)
Mao Trạch Đông!
Tôi đã thấy: Dáng người cao lồng lộng
Đẹp như một ngọn cờ Hồng
Trên mặt người, mặt đất mênh mông.
(Tố Hữu: Đường sang nước bạn
Rốt cuộc sự thật về các “lãnh tụ vô vàn kính yêu” nêu trên ra sao? Sinh thời ông thấy rõ hơn ai hết: Tất cả chỉ là hào nhoáng của lớp sơn…hồ quảng !
Thời trai tráng Tố Hữu đã chấp nhận:
Đời cách mạng, từ khi tôi đã hiểu
Dấn thân vô là phải chịu tù đày
Là gươm kề tận cổ, súng kề tai
Là thân sống chỉ coi còn một nửa
(Tố Hữu: Trăng trối)
Sống là đây mà chết cũng là đây
(Tố Hữu: Giờ quyết định)
Và cuối năm 2002 lúc chuẩn bị “theo chân Bác” tìm gặp tổ tiên (2) là “cụ Mác, cụ Lê”:
Sống là cho mà chết cũng là cho
(Tố Hữu: Bài thơ cuối cùng)
Tố Hữu tài năng “nhớn” như thế, nhân cách “nhớn” như thế cho nên tôi tự cho phép được miễn bàn qua 2 câu thơ bị / được tác giả Sao Thụy cạo sửa và «bứt giây thần kinh xấu hổ » nắn cục đất thành ông Táo, vì tôi nghĩ không nên cố gượng so sánh hai sự vật quá so le.
thứ nhất:
Người ta lớn bởi vì ngươi quì xuống
(Tố Hữu: Hãy đứng dậy)
thứ hai:
Sự thật vốn không ưa trang trí
Lịch sử thường đi những lối bất ngờ !
(Tố Hữu: Lều cỏ Lê-Nin)
Và tiện thể, xin hỏi 4 câu dưới đây nên sửa, đục ra sao cho mất tính chất Tố Hữu – “nhà thơ hiện thực xã hội chủ nghĩa hàng đầu của thế giới” :
Đứng lên đi, xây dựng cuộc đời chung
Nắm tay sắt quyết đồng tâm lật đổ
Cả chế độ hung tàn gây thống khổ
Và tị hiềm, và gian dối, điêu vong !
(Tố Hữu: Ý Xuân)
Là nhà thơ sớm « lột xác”, sớm hoài bão lý tưởng văn chương hiện thực xã hội chủ nghĩa nên“thơ Tố Hữu chín hẳn lên với những đề tài thơ lấy từ những mẩu đời, mẩu người trong quần chúng”, “mang tính thời đại, tính thời sự nóng hổi, có tác dụng phục vụ rất ‘kịp thời’ ”… (2) nhìn từ bàn giấy Văn phòng quản lý văn nghệ rồi cơ quan phó thủ tướng đặc trách kinh tế… Hiện thực xã hội chủ nghĩa, do đó, sẽ chẳng bao giờ được thực hiện !
Tuy từ khi “nhà càng lộng gió thơ càng nhạt” (4), nhưng Tố Hữu rất ham làm thơ nên có nhiều thơ, ít vè ít khẩu hiệu. Hồ Chí Minh “không ham” làm thơ, “không thích nói về mình” nên có ít thơ, nhiều vè, rất nhiều khẩu hiệu nhưng lại được vô số sách vái mình.
Theo chỗ tôi biết, trong lãnh vực thi ca cách mạng VN, Tố Hữu chỉ đứng dưới cơ duy nhất một người, đó là:
Bác Hồ là bậc vĩ nhân
Cho nên sống mãi trong quần chúng ta.
Hy sinh “cúi đầu” ca tụng lãnh tụ để bù lại được hàng hàng lớp lớp phê gia bình giả trong văn đàn XHCN “quì xuống” tán tụng tận mấy xanh mà lịch sử đã và đang xét công tội. Đơn cử vài tư cách nhớn chuyên ngành “vị bề trên”:
Chế Lan Viên: Thơ Tố Hữu, Suy nghĩ và bình luận – Nxb Văn Học, HN 1971
Hoài Thanh: a) Từ Ấy tiếng hát của người thanh niên cộng sản, b) Tình yêu quê hương đất nước trong tập Việt Bắc – Phê Bình và tiểu luận tập 1, Nxb Văn Học, HN 1960.
Hà Minh Đức: Ra Trận, khúc ca chiến đấu - Thực tiễn cách mạng và sáng tạo thơ ca –Nxb Văn Học HN 1977.
Hoàng Trung Thông: Việt Bắc tập thơ tiêu biểu của thơ ca kháng chiến chúng ta - Chặng đường mới của văn học chúng ta, Nxb Văn Học HN 1961.
Mai Quốc Liên: Mấy cảm nghĩ về thơ Tố Hữu những năm 1960, Văn nghệ HN 1969.
Phong Lê: Tố Hữu, Thơ và cách mạng, Nxb Trẻ 2007.
Nếu là con chim chiếc lá
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình !
(Tố Hữu: Một khúc ca xuân)
Đã có ai đem thơ Hồ Chí Minh – “nhà thơ vĩ đại, danh nhân văn hoá của nhân loại” Nô-Du-Nét-Cô, thơ Tố Hữu – “nhà thơ hàng đầu thế kỷ 20” ra Vịnh, Lẫy, Tập, Nhái, Hát… như đối với Kim Vân Kiều của cụ Nguyễn Du từ hơn trăm năm trở lại đây và mãi mãi sau này? Tôi chưa biết. Tôi có thử “vận dụng sáng tạo” Tố Hữu “vào điều kiện” của nước non:
Chém cha bốn đứa đánh phu
Choa đói choa rét, bay thù chi choa ?
Bay coi Tàu lạ là cha
Sướng chi bay hại nước nhà bà con ?
Liệu hồn bỏ thói du côn
Bằng không đòn lại trả đòn cho coi.
(Tố Hữu: Tiếng hát trên đê)
Lũ bán nước lột da dân nước
Tan mồ cha cũng rước voi giày
Máu đào nhúng đỏ bàn tay
Biết chi đau đớn cỏ cây đồng bào !
(Tố Hữu : 30 năm đời ta có đảng)
Ấy vì :
Blogger Điếu Cày Nguyễn Văn Hải : HS-TS-VN
Bão ngày mai là gió thổi hôm nay !
Trời chớp giật, tất đến ngày sét đánh !
(Tố Hữu: Thù muôn đời muôn kiếp không tan)
Tựa bài này là Tố Hữu: nhà thơ Tiên Bi. Nguồn hứng Ni Bâng Lãnh Tụ «mênh mông tình dân» của ông cũng như phần chính ông được Ni Bâng thì thiên hạ trong ngoài đều nhẵn mặt chữ rồi, song phần Tiên tri e còn mới, chưa được phổ biến rộng khắp vậy xin tiếp bài này bằng thêm vài câu sấm truyền cho bõ công « khảo kíu»:
Video Đấy tớ đàn áp chủ nhân
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=Go7rSuBIF7A]
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=NtINoewqtvs]
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=gDTOVjcnKQ8]
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=E6eisOKsFNc]
Song còn bao nỗi chua cay
Gớm quân Ưng Khuyển, ghê bầy Sở Khanh
Cùng loài hổ báo, ruồi xanh
Cùng phường gian ác hôi tanh hại người !
(Tố Hữu: Kính gửi cụ Nguyễn Du)
Hình A. (5)
Kiếp người cơm vãi cơm rơi
Biết đâu nẻo đất phương trời mà đi !
(Tố Hữu: 30 năm đời ta có đảng)
Hình B. (5)
Hình C. (5)
Video "Đu dây qua sông Pô Kô là sáng tạo không ngờ tới !" BT- GTVT Hồ Nghĩa Dũng
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=LaiYvJi6dCg&feature=related]
Ôi Việt Nam, xứ sở lạ lùng
Đến em thơ cũng hoá những anh hùng !
(Tố Hữu: Ê-Mi-Li, con…)
TP.HCM: 53 cô gái Việt Nam dự tuyển lấy chồng Hàn
http://www.tin247.com/tphcm_53_co_gai_viet_nam_du_tuyen_lay_chong_han-1-21231389.html
Trời ơi em biết khi mô
Thân em hết nhục, giày vò năm canh
(Tố Hữu: Tiếng hát sông Hương)
Video Bạn dân bắt quả tang mua bán dâm
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=MA9ThaN7kQ8&feature=related]
“Đau đớn thay phận đàn bà”
Hỡi ơi, thân ấy biết là mấy thân !
(Tố Hữu: Kính gửi cụ Nguyễn Du)
Nhộn nhạo "làng Trung Quốc" ở Hải Phòng
Làng Trung Quốc tại Hải Phòng - Ảnh: Kiên Trung
Công nhân Tàu tại công trường Bô-xít Tân Rai, Tây Nguyên
Video Công nhân Trung Quốc quậy phá nhà dân tại Nghi Sơn, Thanh Hóa
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=yMqZr4u8yQ0]
Rộn ràng thay, cảnh quê hương
Nửa công trường, nửa chiến trường xôn xao… (6)
(Tố Hữu: Tiếng hát sang xuân)
Video: Bản án xử các nhà đấu tranh đòi dân chủ
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=Dw3VUKruzwQ]
Đòi cơm áo, đòi quyền dân chủ
Đường càng đi đội ngũ càng đông
Suối ngàn đã chảy thành sông
Đố ai tát cạn được dòng nước xuôi !
Càng tức nước, càng xui bờ vỡ
Lòng dân ta như lửa thêm dầu
Lưỡi lê, mũi súng, nhà tù
Càng đau, càng khổ, càng thù, càng căm.
(Tố Hữu: 30 năm đời ta có đảng)
Tổng kết:Đáng lẽ tôi nên chọn lối hành văn hàn lâm nghiêm túc dành cho Tố Hữu, cho xứng tầm « nhà thơ lớn của thời đại Hồ Chí Minh » nhưng sao tôi lại chọn lối u mặc ? Dạ thưa, có lý do cả đấy. Thay vì cứ như mọi người, mọi nhà bị ráo riết thi đua «học và làm theo gương đạo đức» chi chi đó mà ai ai cũng biết toỏng vốn chỉ có Tiếng trên giấy, trên mồm các ngài truyền giáo bố láo vì Miếng nhuận bút «rẻ như bèo», xin thú thật, có lẽ tôi - để tỏ ra ta đây khác thường, là người đầu tiên chịu thương chịu khó «học và làm theo» quan niệm thực tiển về cái…tự cười đã được bác Tố Hữu bốc đoán cách nay 33 năm:
«Người ta cười cái xấu: cái xấu gắn chặt với cái sai. Cái xấu là nguồn gốc của cái hài. Không ai cười cái đẹp, cái tốt bao giờ. Nhất là khi xấu mà lại không biết mình xấu, lại tô vẽ thành đẹp, muốn khoác vào mình một bộ áo thật sang, thì cái xấu càng thành đối tượng của tiếng cười. Thời đại đã đổi thay, kẻ thù giai cấp không còn là vua, quan, địa chủ, tư sản nữa, nhưng tư tưởng ăn trên ngồi trốc, tư tưởng ăn bám, tệ quan liêu, tệ tham nhũng, bệnh tự tư tự lợi, lười lao động, nịnh hót, hàng trăm thói hư tật xấu khác, những tệ tục lạc hậu trong cưới xin, ma chay, hội hè ... vẫn còn. Cái thói tham ô, móc ngoặc, quan liêu, độc đoán, chuyên quyền cần phải lên án mạnh mẽ. Văn nghệ ta nên có tiếng cười nói châm biếm sâu cay, quất cho mạnh những hiện tượng tiêu cực này. Nên có những "vai hề" mới để chỉ trích những loại người tiêu cực hiện nay trên sân khấu của chúng ta.»
(phát biểu của Tố Hữu ngày 16/11/1977 - theo Trương Chính và Phong Châu: Lời nói đầutrong "Tiếng cười dân gian VN", in lần thứ 2, Nxb Khoa Học Xã Hội - Hà Nội 1986, trang 9-10).
Và xin dành cho bạn đọc quyền thẩm định chi tiết hơn khoảnh tài nghề tiên tri bằng thơ, bằng văn của đương sự.
Tiếng thơ ai động đất trời
Nghe như non nước vọng lời nghìn thu !
(Tố Hữu: Kính gửi cụ Nguyễn Du)
Vũ Thế Phan
(cuối năm 2010)
© Danlambao
***
(1) Theo Hàn Lệ Nhân: Cười XHCN, trang 153, Nxb Việt Publications – Canada 1986.
(2) Trong bài Bác ơi, Tố Hữu tin quyết:
Bác đã lên đường theo tổ tiên
Mác-Lê Nin thế giới Người hiền.
(3) Lê Đình Kỵ: Thơ Tố Hữu trang 535, Nxb Đại Học và Trung Học Chuyên nghiệp, HN 1979.
(4) Xuân Sách: 100 Chân dung nhà văn, bài kệ dành cho Tố Hữu:
“Ta đi tới đỉnh cao muôn trượng
Mắt trông về tám hướng phía trời xa
Chân dép lốp bay vào vũ trụ
Khi trở về ta lại là ta.
Từ ấy tim tôi ngừng tiếng hát
Trông về Việt Bắc tít mù mây
Nhà càng lộng gió thơ càng nhạt
Máu ở chiến trường, hoa ở đây.”
(5) A, B, C: Ba bức ảnh trẻ thơ - Blog Quê Choa: Tuổi thơ nhọc nhằn (18/12/2010)
http://quechoa.info/2010/12/18/tu%E1%BB%95i-th%C6%A1-nh%E1%BB%8Dc-nh%E1%BA%B1n/
Vú em, Thơ Tố Hữu - Tác phẩm chọn lọc,
dùng trong nhà trường, trang 26 - nxb Giáo Dục Giải Phóng, 1974)
